آنکه فکرش گره از کار جهان بگشاید ... ! ( محمد عبده )

آنچه که باعث شد در باب عبده بنویسم ؛ دو چیز بود یکی از بابت اینکه این روزها بشدت شیفته اش شده ام و دیگری آنکه نظراتش با آنکه صد و بیست سال پیش صادر شده ولی گویا از فرهنگ فکری ما فرسنگ ها جلوتر است و از همه مهم تر که احتمال می دهم آنچه که باعث اتحاد هر چهار شاخه اهل سنت شده باشد نه تعصب عربی بلکه افکار عبده باشد که اگر چنین باشد باید از او درس آموخت !

عبده در 1849 بدنیا آمد ؛ گویا شیخی از شیوخ الازهر ( مرکز دینی اصلی و علمی اهل سنت ) بوده که بعد از دیدار با سید جمال الدین اسد آبادی به وحدت شیعه و سنی علاقمند شده و وارد سیاست شده .

عبده و سید جمال با پی بردن به عقب ماندگی کشورهای مسلمان از غرب این تئوری را مطرح می کنند که مشکل عقب ماندگی نه از اسلام بلکه از مسلمانان است و مسلمانان برای پیشرفت باید آنچه را که بعد از تابعین آمده به کنار بگذارند و به اسلام خلفای راشدین برگردند .

به هر حال از سید جمال که بگذریم سه مسئله در باب عبده اهمیت دارد .

• عبده به همراه سید جمال کشورهای اسلامی و اروپایی زیادی را دیده و مسئله عقب ماندگی را بخوبی درک کرده و این در حالیست که روشنفکران ایران در آن زمان درگیر استبداد ناصر الدین شاه و مسائل مشروطه بوده و یا جدایی طلب بوده اند یا در غرب بشدت ذوب شده بودند ( آخوندزاده ؛ تقی زاده ، ملکم خان و ... )

• عبده نظرات خاصی دارد و با توجه به اینکه وی قاضی القضات مصر هم بود و می توانست بااصلاحاتش تاثیرات بنیانی در جهان عرب و اسلام ایجاد کند از همین روی اهمیتش بالاست ، وی اعتقاد دارد فرضا اکنون با یک مسئله فقهی رو به رو شده ایم ( مثلا نماز خواندن در هواپیما ) جواب این سوال فقهی را در فقه حنبلی نداریم ( فرضا ) اگر فقه شافعی یا حنفی جوابی برایش داشته باشند ، جواب آنها برای ما حجت حساب می شه !شما فقط به این نگاه نکنید که این یه حکم فقهی است ، این حکمی در جهت نزدیک تر شدن شاخه های اهل سنت به هم هست !

• عبده در تقابل سنت و مدرنیته و دین و غرب ، اصالت رو به مدرنیته می دهد ! چیزی که عبدالکریم سروش به تازگی به آن رسیده ! عبده در مسائلی مانند چند همسری یا مثلا ربا که جهان سرمایه داری بر پایه اون شکل می گیره ؛ اصالت رو به غرب و برداشت غرب از این دو مقوله می ده .

محمد عبده در 1905 فوت می کند و اکنون دستاوردهایش را در تقریب مذاهب اهل سنت بخوبی می توان دید و حمایت کشورهای عربی از یکدیگر و حمایت همه شاخه های اهل سنت از یکدیگر بدون شک از کارهای بزرگی است که از انسان های بزرگی مانند او سرچشمه می گیرد ...

مانی 

==================================

گذشتن از تو کار من نیست ...

( مطلب از وبلاگ مرحوممان بود )